توکن غیرقابل معاوضه (NFT) در مارچ 2021 و بعدازاینکه حراجی کریستیز یک اثر هنری دیجیتال را به قیمت 69 میلیون دلار به فروش رساند از گوشه‌های کمتر شفاف اینترنت به جریان اصلی اتفاقات دنیای اینترنت وارد شد. چیزی که در اصل به فروش رسید یک توکن غیرقابل معاوضه بود، سندی مبتنی بر رمزارز که ثابت می‌کرد خریدار مالکیت یک نشانگر غیر مشهود متصل به یک اثر منحصربه‌فرد هنر دیجیتالی، موزیک و یا سایر اقلام را در اختیار دارد. بسیار شبیه به نقاشی رنه ماگریت از یک پیپ که می‌گوید «این یک پیپ نیست»، توکن غیرقابل معاوضه نیز آن چیزی که آن را نمایندگی می‌نماید نیست. توئیت‌ها، ویدئوهایی از دانک در بازی بسکتبال و حتی کدهای اصلی شبکه جهانی اینترنت در ماه‌های اخیر به‌صورت توکن‌های غیرقابل معاوضه به فروش رسیده‌اند. بر اساس آمار منتشرشده توسط داپ رادار، شرکت پیگیری بازار، از ماه ژوئن تا سپتامبر از فروش این توکن‌ها بالغ‌بر 11 میلیارد دلار به‌دست‌آمده است که بیانگر افزایشی هشت برابری در مقایسه با دوره چهارماهه قبل از آن است؛ اما واقعاً توکن غیرقابل معاوضه چیست؟ و چرا مردم میلیون‌ها دلار برای آن‌ها هزینه می‌کنند؟

توکن غیرقابل معاوضه رکوردی بر بستر بلاک چین رمز ارز (سندی غیرقابل تغییر که امکان ثبت اقلامی به‌غیراز سکه‌های دیجیتالی را نیز دارد) است که به نمایندگی از یک شی رسانه‌ای دیجیتال به وجود آمده است. این توکن‌های که چند سالی از اختراع آن‌ها می‌گذرد نه‌تنها امکان اتصال به آثار هنری را دارند بلکه می‌توانند به متون، ویدئوها و یا تکه‌هایی از کدهای کامپیوتری نیز متصل گردند. ترویج‌دهندگان توکن‌های غیرقابل معاوضه ادعا می‌کنند که مشکل اصلی منتسب به آثار هنری دیجیتال را مرتفع کرده‌اند: چگونگی مالکیت یک اثر هنری اصیل. برای خالقین آثار که آزادانه آثار خود را بارگذاری و یا کپی‌های مشابه آن‌ها را به فروش می‌رسانند، اصیل بودن اثر مفهوم پیچیده‌ای به‌حساب می‌آید. ایجاد انحصار درزمانی که امکان به اشتراک‌گذاری آزادانه فایل‌های دیجیتالی در اینترنت وجود دارد غیرممکن است؛ اما مجموعه‌داران به‌دنبال خصوصیت منحصربه‌فرد مالکیت انحصاری یک اثر هنری هستند. در اینجاست که توکن‌های غیرقابل معاوضه وارد بازی می‌شوند.

برای ضرب و یا ایجاد یک توکن غیرقابل معاوضه، خالق اثر به ایجاد یک رکورد منحصربه‌فرد از اثر هنری که معمولاً در یک وب‌سایت است اقدام می‌نماید. سپس خالق اثر آن رکورد را بر روی بستر بلاک چین که معمولاً مرتبط با رمزارز اتریوم است قرار می‌دهد، اقدامی که نیازمند پرداخت حق‌الزحمه معاملاتی تحت عنوان گس است. مالکیت یک کلید رمزنگاری‌شده همراه با این معامله ثابت‌کننده مالکیت خواهد بود. این سازوکار برای هنرمند و یا مجموعه‌دار امکان فروش اثر دیجیتالی را فراهم می‌آورد. توکن غیرقابل معاوضه ممکن است که به یکی از نسخه‌های اثر متصل باشد اما کمتر پیش می‌آید که شامل حق بازتولید و انتشار اثر هنری است. این خصوصیت نیز یکی دیگر از تفاوت‌های توکن‌های غیرقابل معاوضه در مقایسه با سازوکارهای مرسوم در صدور مجوزهای تجاری است.

توکن‌های غیرقابل معاوضه مشکلات بی‌شماری نیز دارند. تغییر مالکیت و مبادلات آن‌ها معمولاً با استفاده از رمزارزها به انجام می‌رسد درحالی‌که بسیاری از آن‌ها در حال حاضر دارای ارزش‌گذاری‌های بسیار بالایی که شائبه حبابی بودن دارند می‌باشند. ازآنجایی‌که سیستم‌های مربوطه به‌صورت غیرمتمرکز به وجود آمده‌اند هرکسی امکان ضرب و انتشار توکن غیرقابل معاوضه را دارد و در چنین شرایطی انجام چنین کاری با آثار دیگران ممکن است ناقض حقوق مالکیت دیگران به شمار آید.

تاکنون نیز بعضی از هنرمندان در مورداستفاده غیرقابل‌توجیه (از آن خودسازی غیرقابل‌قبول) از آثارشان در بستر توکن‌های غیرقابل معاوضه به اعتراض پرداخته‌اند. بیشتر توکن‌های غیرقابل معاوضه شامل لینک‌های ساده به تصاویر هستند. مگر در مواردی که این توکن‌ها به روشی خاص برای اطمینان از غیرقابل دست‌کاری بودن ایجادشده باشند، در تئوری امکان خرابکاری در این توکن‌ها بعد از انجام معامله فروش وجود دارد. مصرف بالای برق توسط بلاکچین (در مورد بیتکوین این مصرف از کل مصرف کشور شیلی بیشتر است) منجر به بحث‌هایی درباره نقض هنرمندان در تغییرات اقلیمی با به‌کارگیری و استفاده از توکن‌های غیرقابل معاوضه شده است. همچنین با توجه به اینکه رکوردهای اینترنتی ممکن است برای همیشه حفظ نشوند شاید اثبات مالکیت در بلندمدت با مشکلاتی روبرو گردد.

بااین‌حال توکن‌های غیرقابل معاوضه ارزش‌هایی ورای هیاهوی ایجادشده در اطراف رمزارزها نیز دارند: برای مثال حل مشکلات ناشی از کپی‌های غیرمجاز و دزدی آثار که زندگی هنرمندان را با بحران روبرو می‌کند. توکن‌های غیرقابل معاوضه در مسیر حل مشکلات قدیمی ممکن است مشکلات جدیدی را ایجاد نمایند اما در حال حاضر بسیار از خالقین آثار هنری و مجموعه‌داران در حال نقد کردن منافع این توکن‌های هستند و به این مشکلات بالقوه توجه چندانی نشان نمی‌دهند.